Misleidende claims op eiwitproducten
De NVWA heeft van april 2023 tot juni 2023 onderzoek gedaan naar verschillende producten met een eiwitclaim. De NVWA beoordeelde of deze producten voldeden aan de wettelijke eisen. Bij bijna de helft van de 54 onderzochte verpakkingen bleek sprake van misleiding. Maar wat is dan wel mogelijk en welke handvatten kun je gebruiken?
Binnen de levensmiddelenindustrie zijn er standaardregels voor claims vastgelegd. Verordening (EG) 1169/2011 “Voedsel informatie voor consumenten” schrijft voor dat vrijwillige voedselinformatie, waaronder claims vallen, niet misleidend, dubbelzinnig of verwarrend mag zijn voor de consument, en daarnaast gebaseerd is op wetenschappelijke gegevens. In de voedselinformatie mogen daarnaast geen eigenschappen worden toegeschreven aan producten die menselijke ziekten zouden voorkómen, behandelen of genezen.
Voor voedings- en gezondheidsclaims zijn daarnaast verschillende regels vastgelegd in verordening (EG) 1924/2006 en verordening (EU) 432/2012. Daarnaast heeft de NVWA ook een handboek uitgebracht over voedings- en gezondheidsclaims. Gezondheidsclaims mogen alleen gebruikt worden indien zij zijn toegelaten door de Europese Commissie.
Voedingsclaims 
Voedingsclaims zijn vrijwillige uitingen op een etiket die direct of indirect beweren dat een levensmiddel heilzame voedingseigenschappen heeft doordat het een voedingsstof wel of niet óf meer of minder bevat. Voedingsclaims zijn onderverdeeld in twee soorten voedingsclaims. Voedingsclaims en vergelijkende voedingsclaims. Een voedingsclaims is een uiting over één levensmiddel. Bijvoorbeeld: “rijk aan calcium” en “vetarm”. Een vergelijkende claim vergelijkt het levensmiddel met een levensmiddel in dezelfde categorie. Bijvoorbeeld: “30% minder suiker”.
De eisen voor deze voedingsclaims staan vastgelegd in de bijlage van verordening (EG) 1924/2006. Voor de producten uit het NVWA onderzoek zijn producten met bijvoorbeeld de claim “eiwitrijk”, en “bron van eiwitten” of vergelijkbare verwoording onderzocht. De claim “bron van eiwitten” is alleen toegestaan wanneer 12% van de energetische waarde wordt geleverd door eiwitten. Voor de claim “eiwitrijk” dient dit minimaal 20% te zijn.
Voedingsclaims die niet zijn vastgelegd in de bijlage van verordening (EG) 1924/2006 zijn niet toegestane voedingsclaims. Voorbeelden hiervan van zijn “Low carb of koolhydraatarm”, die op één van de gecontroleerde producten van het onderzoek van de NVWA stond. Deze claim zijn niet toegestaan, omdat deze niet als zodanig in verordening (EG) 1924/2006 staan. Voorbeelden als “vetarm” en “suikerarm” mogen wel, mits zij voldoen aan de eisen, omdat deze wel in de verordening staan. Een vergelijkende voedingsclaim is wel mogelijk voor koolhydraten bijvoorbeeld: “verlaagd gehalte aan koolhydraten”. Deze uiting mag alleen wanneer het gehalte koolhydraten minimaal 30% lager is dan de vergelijkbare producten, en het percentage en de (categorie) producten waarmee wordt vergeleken worden vermeldt.
Daarnaast zijn er bij voedingsclaims nog enkele voorwaarden. Zo dient een claim een bewezen heilzaam effect te hebben. De (voedings-)stof waarop de claim gemaakt wordt dient aanwezig of juist afwezig te zijn, de (voedings-)stof waarop een claim gemaakt wordt is aanwezig in de vorm die door het lichaam gebruikt kan worden, de consument kan redelijkerwijs door normale consumptie de gezondheidseffecten verkrijgen en de claims hebben betrekking op het levensmiddel gereed voor consumptie volgens de aanwijzingen van de fabrikant.
Gezondheidsclaims
De definitie voor een gezondheidsclaim is “een claim die stelt, de indruk wekt of impliceert dat er een verband bestaat tussen een levensmiddelencategorie, een levensmiddel of een bestanddeel daarvan en de gezondheid”. Er zijn 3 verschillende categorieën gezondheidsclaims: gezondheidsclaims gericht op de rol van een nutriënt, gezondheidsclaims inzake ziekterisicobeperking en claims die verband houden met de ontwikkeling en de gezondheid van kinderen.
De lijst met toegestane gezondheidsclaims (geen claims omtrent ziekterisicobeperking en de ontwikkeling en gezondheid van kinderen), staan in verordening (EU) 432/2012. In deze verordening staan claims en de eisen voor het gebruik van de claims vastgelegd. De keuringsraad heeft een database met de claims uit de claimverordening en eventuele alternatieve bewoordingen. Belangrijk bij het maken van gezondheidsclaims, is dat deze wordt gericht op de (voedings-)stof uit het levensmiddel. Zo mag “product x draag bij tot de instandhouding van de spiermassa niet” maar de bewoording “Product x bevat eiwit; eiwitten dragen bij tot de instandhouding van de spiermassa” wel.
Teksten op de website worden ook gezien als claims op producten. Tijdens het onderzoek van de NVWA op eiwitproducten is de volgende claim: “Bij aandoeningen die gepaard gaan met een verhoogde eiwitafbraak of aminozuurverliezen, is extra eiwit nodig. Dat geldt bijvoorbeeld bij botbreuken, zoals een heupfractuur, maar ook bij ziekten als kanker en Parkinson” als misleidend beoordeeld. Deze claims kunnen de indruk wekken dat het eiwit in het product de aandoening kan behandelen. In dat geval wordt het een medische claim, welke niet toegestaan zijn op levensmiddelen.
Gezondheidsclaims inzake ziekterisicobeperking en kinderclaims (ook wel artikel 14 claims van verordening 1924/2006) mogen alleen worden gebruikt nadat daarvoor een vergunning is verleend op basis van de procedure die is beschreven in artikel 15-17 en 19 en moeten verder ook voldoen aan de voorwaarden voor de artikel 13 claims. In de praktijk bestaan er ook nog zogenaamde “on hold” gezondheidsclaims. Dit zijn claims waarvan de beoordeling nog niet is afgerond op EU-niveau. Voor “on hold” gezondheidsclaims geldt een overgangstermijn wat inhoud dat zij nog gebruikt mogen worden totdat er een definitief oordeel over is gegeven.
Bij het maken van de gezondheidsclaims dienen naast de claim ook de volgende punten op het etiket vermeld te worden:
- Er dient gewezen te worden op het belang van een gevarieerde, evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl;
- De benodigde hoeveelheid van het levensmiddel en het vereiste consumptiepatroon om het heilzame effect te bereiken, zodat de consument weet hoeveel er nodig is;
- Indien van toepassing, een vermelding voor mensen die het gebruik van het levensmiddel dienen de vermijden;
- En een passende waarschuwing voor producten die bij overmatig gebruik een gezondheidsrisico kunnen houden.
Wat kan Schouten Advies voor u betekenen?
Heeft u na het lezen van deze informatie vragen over het gebruik van claims? Wilt u uw etiket laten controleren, sparren over de bewoording, wij helpen u graag. Neem contact met ons op via etikettering@schoutenadvies.nl
